Ik studeerde Portugese taal- en letterkunde en deed in mijn specialisatie (nu vergelijkbaar met een Mastertraject) Massacommunicatie en PR. Hoewel ik tot op de dag van vandaag mijn hoofdstudie waardeer en er nooit spijt van heb gehad, zag ik mezelf niet tot mijn pensioen lesgeven of vertalen, wat toen de opties waren. Dus ik keek naar de arbeidsmarkt en mijn interesse in (taal)contact tussen mensen en begon vanuit de faculteit der Letteren aan deze specialisatie bij de faculteit Sociale Wetenschappen in Utrecht. Nu niet meer relevant, toen wel. Multidisciplinariteit was ver te zoeken toen, de examencommissie Portugees moest elk vak dat ik volgde goedkeuren. Ik wilde een gecombineerd afstudeerthema en na vele verwikkelingen kreeg ik als een van de eerste studenten die multidisciplinair onderzoek wilde doen groen licht; ik studeerde af op de semantiek (woordgebruik en -betekenis) en propagandatechnieken (denk aan “the grapevine”) in toonaangevende speeches van voormalig dictator Salazar van Portugal.

 Waarom? Omdat Anne en zijn collega's mij zoveel andere kanten lieten zien van taal, van contact, boodschappen en effecten. En mij dat natuurlijk ook veel meer inzicht gaf in de Portugese taal en cultuur, ik mijn Portugese docent misschien beter kon begrijpen, die gevlucht was voor het regime van Salazar met onderdrukking en martelingen. In de jaren '80 waren we erg politiek geëngageerd, niet per se meer maar anders dan nu. En dus ook: wat kun je wel en niet zeggen, waar ligt de grens van wat je naar buiten brengt, hoe beïnvloed je mensen? Waar ligt je eigen, persoonlijke grens?

In veel artikelen over Anne wordt gezegd dat hij vooral de laatste 10-15 jaar de nadruk legde op ethiek in ons vak, mede omdat hij terugkeerde naar zijn oorspronkelijke stiel: predikant en weldoener vanuit (vrijzinnige) religie. Niets is minder waar, in mijn herinnering. Hij zette je altijd aan het denken, ook over je persoonlijke motivatie en principes. En ik relateerde dat aan mijn ervaringen binnen mijn studie Portugees. Ik schreef dit commentaar bij een in memoriam bericht op LinkedIn:

 “[…] Anne was mijn docent Massacommunicatie in Utrecht, met 500 studenten uit alle uithoeken op houten bankjes in de Pniëlkerk. Ademloos luisterden we naar hem en tijdens de fietstocht naar huis kwamen de vragen: wat zei hij nou eigenlijk, wat was zijn boodschap, wat vind ik daarvan? […].” 

Tijdens zijn colleges toen legde hij al ethische kwesties aan ons voor. Hij had tal van bedrijven geadviseerd en triggerde ons om cases vanuit vele hoeken te analyseren. Daar ontstond mijn overtuiging dat communicatie een multidiscipline is, je moet van heel veel disciplines het een en ander weten om een goede commprof te zijn. Het principe van “schurende communicatie”, zoals onlangs door beroepsvereniging Logeion online gezet, komt daar naadloos mee overeen. 

Daar ontstond ook mijn overtuiging dat ik een waardeloze woordvoerder zou zijn (niets ten nadele van woordvoerders overigens, puur persoonlijk). Ik ben meerdere keren gevraagd om woordvoerder te worden. Ik ben “goed van de tongriem gesneden”, kan goed presenteren. Ik heb vriendelijk bedankt.

In mijn loopbaan waren er verschillende “hot issues”, waarbij woordvoerders van de Universiteit Utrecht namens het College van Bestuur een boodschap moesten verkondigen waar ik persoonlijk, ethisch, ernstig bezwaar tegen had. Ik vroeg een van die woordvoerders eens: “Hoe kun je dat doen?!” Hij zei dat hij het zakelijke en het persoonlijke goed kon scheiden, zoals het een uitstekend woordvoerder betaamt. Zijn eigen overtuigingen waren integer, hij benaderde het puur functioneel. Maar ik kan dat simpelweg niet. 

In deze case had ik gezegd tegen het bestuur: “Ga zelf maar staan, neem je eigen verantwoordelijkheid, ik doe het niet.” In deze case gaat het zowel om professionele als persoonlijke opvattingen en er is geen goed of fout. Het gaat erom dat je je keuze afweegt. 

En dat is -onder andere- wat Anne mij heeft meegegeven, in de vorige eeuw alweer. Ik dank hem daarvoor, nog elke dag. 

Een goede, reflectieve zomer gewenst!