Ik raak hier aan 2 punten:

1. Vorm lijkt het over te nemen van de inhoud. Inhoud bepaalt niet meer, maar de vorm waarin we onze boodschappen verwoorden bepaalt het effect. In woord (framing), in kanalen, in vorm. 
2. We reageren als burger, als werkgever, als overheid op alles wat voorbijkomt. Zonder restricties. En overal wordt weer op gereageerd. 

Ik ben eerlijk, ik word gek van de berichten over Corona, ik word gek van de berichten over de verkiezingen, ik word eerlijk gezegd een beetje gek van alle “communicatie” die me bereikt. Ook over wat mijn opdrachtgevers met mij delen over hoe het binnen organisaties gaat. Meningen vliegen om mijn oren, grote druk vanuit werkgevers op hoe de medewerkers zich horen te gedragen (soms met en soms zonder adequate voorzieningen). Dit mag je wel, dit mag je niet, “zo doen we het met elkaar”. En tegelijkertijd natuurlijk never nooit oude patronen echt loslaten. Maar ook opdrachtgevers die naar mogelijkheden zoeken om goed contact te hebben met hun medewerkers, die daarin creatief zijn, maar net dat beetje extra menselijkheid missen.

 Letterlijk iedereen die ik op afstand spreek heeft het dan over “echte ontmoetingen”, “contact bij de koffieautomaat”, “verhelderende gesprekjes op de gang na een vergadering”. Het gaat om sociaal contact, maar ook over inhoud: “hoe heb jij de discussie ervaren”, “wat maak jij eruit op, wat was de kern”, “wat is nou wat we zo meteen echt moeten gaan doen”? Dat blijkt allemaal toch uiteindelijk extra inspanning te kosten, je moet er iemand voor gaan bellen. 

Het “nieuwe werken” heeft een extra dimensie gekregen tijdens deze Coronacrisis, met een sterk technologische basis. We werken vanuit huis, MSTeams, WebEx, Zoom etc. maken alles mogelijk. Ik heb inmiddels alle mogelijke programma's op mijn laptop om te communiceren met mijn klanten. En deels werkt het en deels zal het blijven. 

Lang leve de technologie, want heel veel besprekingen blijken mogelijk op digitale afstand. Sommige opdrachtgevers zijn in besprekingen over een programma tegenwoordig echter meer bezig met de vorm en de kanalen dan met de inhoud. Natuurlijk ga ik daarin mee, want anders geen bijeenkomst. Ik snap het, we moeten het doen met wat we hebben en we ontdekken samen wat wel en niet kan. En soms lukt het echt. 

Maar ik ben er ook wel klaar mee, met dat accent op vormen. Ik ben er klaar mee, dat mijn opdrachtgevers met de beste intenties meedenken over werkvormen, want die is op dit moment vooral technologisch gedreven. Waar echte communicatie over gaat is contact op basis van inhoud en relatie. Inhoud gaat over antwoorden op (gezamenlijke of individuele) vragen en de antwoorden daarop vinden. Relatie gaat heel vaak over gezamenlijke of individuele drijfveren. Die bepalen welke vormen daarbij passend zijn, onder omstandigheden. En ik kan je zeggen dat ik geen teamgevoeligheden (conflicten, onderstromen) meer aanpak via een digitale tool. Ik heb gezien dat het onvoldoende werkt. Ik zie niet iedereen of slechts een bovenstukje van iedereen. De groepsdynamiek is gehandicapt. Ik ben zelf ook maar net zo'n klein schermpje, waardoor ik geen non-verbale communicatie in kan zetten, een onmisbaar interventie-instrument voor trainers/begeleiders. 

“Beter bespreken dan negeren, toch?”, zei een collega-teambegeleider tegen me. Dat klinkt logisch, maar blijkt het in praktijk niet te zijn. Ik wil heel graag bespreken. Maar communicatie is een optelsom van inhoud, helpende vorm en -node gemist in deze tijden- non-verbale communicatie en fysieke groepsdynamiek. 

Inhoudelijk debat kan best digitaal en toch blijkt me elke keer weer dat het niet bevredigend is. Want in debat spelen ook relatie en non-verbale communicatie mee. We beslissen -wetenschappelijk bewezen- 80% van onze beslissingen niet op ratio, maar op emotie. Maar die 20%, die 20%, toch echt nog steeds een vijfde! Die lijken helaas verloren te zijn gegaan in het geweld van framing (gebrek aan echt inhoudelijk debat) en vorm. Omdat die non-verbale communicatie en fysieke groepsdynamiek ontbreken. 

Ik zag zojuist een verkiezingsdebat tijdens 1Vandaag. Fysiek tegenover elkaar geplaatste lijsttrekkers. Het deed iets, kijk het terug als je het niet gezien hebt. Kijk de Op1-interviews terug, waarin een lijsttrekker tegenover onze beste interviewers zit. En als je de non-verbale “pijn” van die lijsttrekkers terug wilt zien, kijk dan Lubach-op-zondag van gisteren terug ;). Dit kan alleen als je fysiek tegenover elkaar zit in een live situatie, waarin je gedwongen bent om primair te reageren. 

En dat, primair reageren in een fysieke setting, is wat werkelijk tot debat leidt over wezenlijke zaken, waar het dan ook over gaat. Omdat je alleen dan jezelf moet en kunt laten zien. Daar komen werkelijke gedachten en meningen naar boven, die dan ook een net zo oprecht weerwoord kunnen krijgen. Daar gebeurt het. En onder goede begeleiding kom je er dan samen uit, of niet. To agree to disagree is ook altijd een optie. Een simpele (hate-)tweet sturen is anoniem, je kent elkaar niet, dat is makkelijk. Zeg hetzelfde tegen iemand die fysiek tegenover je zit en het wordt anders. 

Communicatie gaat over contact. Inhoud is altijd leidend, met wel doel dan ook: het eens worden, de relatie te bestendigen of juist niet. Vorm en non-verbale communicatie zijn daarbij onmisbaar, maar zijn geen doel. 

Ik ga graag die communicatie aan met klanten en hun medewerkers, digitaal waar het moet, live als het kan en beter is. Ik heb nog steeds live ontmoetingen, in afstemming binnen alle corona-maatregelen en het blijkt te kunnen. En dat is zowel in de beleving van mijn opdrachtgevers als in die van mij -uiteindelijk- succesvoller dan digitaal contact.