Wat is waarheid? Ik las een artikel in De Volkskrant waarin vooraanstaande journalisten werden geïnterviewd over hun werk in deze tijd. Herkenbaar, maar tegelijkertijd nogal tenenkrommend in hun persoonlijke slachtofferrol. Erg genoeg best vergelijkbaar met de klaagzang van sommige communicatie professionals ...

In het katern Vonk van De Volkskrant op 27 februari werden enkele journalisten geïnterviewd over hun werk en het geringe vertrouwen in de journalistiek op dit moment. Jeroen Wollaars, correspondent in Duitsland verzuchtte: “De tijden dat 'wij' wel even vertelden hoe de wereld in elkaar zit, is gelukkig voorbij. Al valt er tegen de ware complotdenker niet op te redeneren natuurlijk.” Dat kan ik invoelen. De communicatieafdeling is ook niet meer de afzender met de 'juiste' boodschap en krijgt toch regelmatig op de kop.

In het artikel is ook Yvonne Hofs ruim aan het woord. In haar uitspraken wekt ze (bij mij) de indruk dat zij 'de waarheid' verkondigt, omdat ze haar artikelen zo goed met feiten onderbouwt. Ze suggereert dat lezers de waarheid miskennen door haar bijdragen te bekritiseren. Onzin natuurlijk. Het gaat altijd om interpretatie, wat zij zelf voortdurend doet. En hoezeer ik haar interpretaties waardeer, ook ik ben het geregeld met haar oneens. Omdat mijn referentiekader (kennis, waarden, normen, overtuigingen en emoties) soms een andere duiding geeft, met andere, even waardevolle feiten en argumenten ter onderbouwing. En dat is prima, het houdt ons scherp en stimuleert ons begrip voor een ander.

Rob Wijnberg, pionier van de nieuwe journalistiek, is gebalanceerder in het artikel: “Een flink deel van de mensen die dingen zeggen als 'de media liegen', heeft gewoon een zeer sterke en fundamenteel afwijkende opvatting over wat waar is, zonder per se een complotdenker te zijn. Erachter schuilt vaak meer iets van: ik zie mijn wereldbeeld niet gerepresenteerd - en dat noemen ze dan liegen.” Meer dan ooit voelen mensen de behoefte om zichzelf te laten zien, mee te denken en te spreken. Door toenemende kennis en nieuwe communicatiemogelijkheden kunnen ze dat ook. Niemand kan onder deze omstandigheden het 'ware wereldbeeld' meer claimen.

Als het gaat om de verhouding tussen journalisten en communicatie professionals, dan voel ik heus mee met de journalist die vertelt dat er zomaar 8 mensen aan de andere kant van de tafel zitten voor een interview. Naast 'het target' nog wat adviseurs en communicatiemensen. Belachelijk natuurlijk en ja, alles wordt geframed. Ook zij proberen hun 'waarheid' te controleren en verwijten journalisten sensatiezucht en weinig oog voor belangen. Best begrijpelijk, want werkelijk iedereen kan aan de haal gaan met een bijvoeglijk naamwoord op social media. Iemand met een beetje netwerk kan opeens een (reputatie bedreigende) opinion leader worden. Overigens een term uit de massacommunicatie van de jaren '80 die nog meer betekenis heeft gekregen dan we ooit gedacht hadden.

Ik mis in deze discussies onder journalisten en/of communicatie professionals echter voortdurend de vraag wat het belang van 'de waarheid' is en wie het eigenlijk eens moeten worden? Wij toch zeker niet? Wij zijn toch dienstverleners en hebben de taak om anderen te ondersteunen in hun meningsvorming en communicatie, of zie ik dat 'verkeerd'? Daar ligt wat mij betreft de toegevoegde waarde van journalisten en communicatie professionals: het bij elkaar brengen van alle kanten van een issue en debat bevorderen. Waarbij heel goed van tevoren moet worden nagedacht over de groepen mensen op wie je je richt, namelijk die groepen die een aandeel in of verantwoordelijkheid hebben voor het onderwerp. In contact, in debat met elkaar moeten zij met een beetje hulp van ons tot overeenstemming komen. En tot zich nieuwe feiten en inzichten voordoen, is dat de -voorlopige- waarheid. Hun waarheid, niet die van ons.